.....Γιατί εάν γλυτώσει το παιδί υπάρχει ελπίδα

Σεπτέμβριος  2004 παιδιά από το Ναγκόρνο Καραμπάχ στην ΠΝΒ ΣΥΡΟΥ

Είναι γεγονός πως η Σύρος είχε πάντα μια ανοιχτή αγκαλιά για τους διωγμένους από τις πατρογονικές εστίες τους.

Ετσι το 1822 αγκάλιασε τους διωγμένους από τις σφαγές των Τούρκων Χιώτες, Ψαριανούς κ.λ.π. οι οποίοι έφτιαξαν στη συνέχεια το θαύμα της Ερμούπολης. Ετσι αγκάλιασε εκατό χρόνια μετά , το 1922 ΄΄Τα παιδιά του Κατακλυσμού ΄΄. Ετσι αγκάλιασε και το 1948 τα παιδιά του εμφυλίου από τον ακριτικό Εβρο…

Ετσι αγκαλιάζει εδώ και 20 χρόνια ορφανά παιδιά από το Ναγκόρνο Καραμπάχ. Με αφορμή τη φετινή – επετειακή - φιλοξενία συνάντησα τον συνοδό των παιδιών κ. Χατζίκ Χατζατουριάν , μέλος της Αρμενικής Εθνικής Κοινότητας της Ελλάδας για μια συνέντευξη για λογαριασμό του ραδιοφωνικού σταθμού της Ι.Μ.Σύρου. Τον κ. Χατζατουριάν τον είχα γνωρίσει για πρώτη φορά το Σεπτέμβριο του 2004 , όταν κατά τη διάρκεια της θητείας μου στην ΠΝΒ ΣΥΡΟΥ υποδεχτήκαμε και ξεναγήσαμε μια τέτοια ομάδα παιδιών.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Κύριε Χατζίκ πως ξεκίνησε αυτός ο ΄΄θεσμός΄΄ ας μου επιτραπεί η έκφραση, της φιλοξενίας των παιδιών στη Σύρο;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ξεκινήσαμε το 1995. Δυο χρόνια πριν , το 1993 είχα βρεθεί στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, ενώ ακόμη ο πόλεμος μαινόταν μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαιτζάν. Εκεί είδα τον πόλεμο, είδα ορφανά παιδιά και όταν επέστρεψα στην Ελλάδα, ερχόμενος στη Σύρο (την οποίαν επισκεπτόμουν πολλά χρόνια) , σε συνάντηση που είχα με τον τότε Δήμαρχο της Ανω Σύρου Γιώργο Πάπιτση , λήφθηκε η απόφαση να φιλοξενούνται στη Σύρο 20-22 ορφανά παιδιά αγωνιστών από το Ναγκόρνο Καραμπάχ για δεκαπέντε μέρες. Η συνεργασία του Δήμου Ανω Σύρου με την Αρμενική Εθνική Επιτροπή Ελλάδας και των Υπουργείων Εξωτερικών και Παιδείας του Ναγκόρνο Καραμπάχ υπήρξε άψογη. Εκατοντάδες είναι τα παιδιά που από τότε φιλοξενήθηκαν στη Σύρο. Εκεί διαπιστώσαμε την ανοικτή αγκαλιά που έχει η Σύρος για όλα αυτά τα παιδιά.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Θα ήθελα να σταθούμε λίγο σε μια παλαιότερη αγκαλιά που άνοιξε η Σύρος , τότε που φιλοξένησε παιδιά από την Αρμενία αλλά και ελληνόπουλα από την ευρύτερη περιοχή της Μικράς Ασίας και του Πόντου.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Το 1922 , με τον ξεριζωμό χιλιάδων Ελλήνων και Αρμενίων η Ελλάδα υποδέχτηκε πάνω από 60.000 αρμένιους και ενώ η χώρα βρισκόταν σε πολύ δυσχερή θέση. Όμως άνοιξε την αγκαλιά της και εκτός από τους Ελληνες πρόσφυγες υποδέχτηκε και χιλιάδες Αρμένιους. Στη Σύρο , στο αμερικάνικο ορφανοτροφείο φιλοξενήθηκαν εκτός από τα ελληνόπουλα και 2.000 ορφανά από την Αρμενία. Εχουμε φωτογραφίες από εκείνα τα χρόνια που δείχνουν ένα ολόκληρο κτίριο (στο νυν στρατόπεδο) με ραπτικές μηχανές όπου μάθαιναν τα κορίτσια ραπτική. Επίσης φωτογραφίες που δείχνουν τ΄ αγόρια να μαθαίνουν την τέχνη του τσαγκάρη. ΄

Να είναι καλά ο αρχαιολόγος Λευτέρης Ζώρζος και το στρατόπεδο που πριν ενάμιση χρόνο ανακάλυψαν διάφορα αντικείμενα κάτω από τα ξύλινα πατώματα του στρατοπέδου τα οποία εκθέτουν στο μουσείο που δημιούργησαν μέσα στο στρατόπεδο. Αυτό το μουσείο θυμίζει το πέρασμα εκείνων των παιδιών…

ΕΡΩΤΗΣΗ: Τα πρώτα παιδιά που φιλοξενήθηκαν στη Σύρο θα είχαν πολύ νωπές ακόμη τις εικόνες του πολέμου. Βλέπετε να υπάρχει κάποια διαφοροποίηση από τα σημερινά παιδιά;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Βεβαίως. Θα σας πω ένα περιστατικό. Ηταν η πρώτη χρονιά που ήρθαν παιδιά στη Σύρο. Περπατώντας για να πάμε στη θάλασσα , πέρασαν πάνω από το Κίνι δυο πολεμικά αεροπλάνα . Είδα τότε με έκπληξη τα 22 εκείνα παιδιά να χωρίζονται σε δυο ομάδες, να φεύγουν από το δρόμο δεξιά – αριστερά και να πέφτουν στο χώμα καλύπτοντας τα κεφάλια τους. Ολοι οι τουρίστες που είδαν το θέαμα , ακόμη και εγώ, αναρωτηθήκαμε γιατί το έκαναν αυτό. Ρωτώντας την υπεύθυνη συνοδό μου αποκάλυψε ότι τα παιδιά είχαν ζήσει τους βομβαρδισμούς στην πατρίδα τους και έχουν μάθει όταν ακούν αεροπλάνο να συμπεριφέρονται έτσι για να προστατευθούν. Σήμερα τα παιδιά είναι σε πολύ καλύτερη κατάσταση. Κατ΄ αρχήν στο θέμα της παιδείας. Τα παιδιά αυτά θεωρώ ότι είναι μικροί πρεσβευτές. Μεταφέρουν τον πολιτισμό της Αρμενίας στην Ελλάδα και αντίστοιχα παίρνουν μαζί τους τον ελληνικό πολιτισμό πίσω στην πατρίδα. Εάν πάτε σε χωριά που Ναγκόρνο Καραμπάχ που παιδιά φιλοξενήθηκαν στην Ελλάδα , θα δείτε δίπλα στη φωτογραφία του πατέρα που έχει θυσιαστεί , να υπάρχουν φωτογραφίες των παιδιών από την επίσκεψή τους στη Σύρο αλλά και από τη φιλοξενία τους στο Χατζηκυριάκειο στον Πειραιά και μια μικρή ελληνική σημαία. Θεωρώ ότι η προαιώνια φιλία που υπήρχε μεταξύ Ελλάδας και Αρμενίας συνεχίζεται μέχρι σήμερα μέσω της Σύρου. Ένα άλλο χαρακτηριστικό που μας συνδέει είναι η θρησκεία. Είμαστε οι μόνοι – ανάμεσα σε μουσουλμανικές χώρες – που είμαστε στην κυριολεξία με το Σταυρό στο χέρι. Μη ξεχνάμε ότι γύρω μας έχουμε το Αζερμπαιτζάν, την Τουρκία, το Ιράν…

ΕΡΩΤΗΣΗ: Όλα τα παιδιά , εκτός από τα μαθήματά τους μαθαίνουν και τη χρήση του όπλου και σήμερα;.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Μη ξεχνάτε ότι έχουν απέναντί τους ελεύθερους σκοπευτές και καθημερινά υπάρχουν διάφορα περιστατικά. Οι Αζέροι δεν έχουν ΄΄χωνέψει΄΄ το εξής: Λένε ότι η Αρμενία έχει καταλάβει το 30% των εδαφών του. Όμως τα πράγματα δεν είναι έτσι. Μέχρι το 1920-1921 το Ναγκόρνο Καραμπάχ ήταν επαρχία της Αρμενίας. Τότε , επί Στάλιν οι Σοβιετικοί παραχώρησαν το Ναγκόρνο Καραμπάχα υπό διοίκηση του Αζερμπαιτζάν. Από τότε απαγορεύτηκε να μιλάνε αρμένικα, έκλεισαν όλα τα σχολεία και απαγορεύτηκε η τέλεση των θρησκευτικών τους καθηκόντων. Στα σχολεία μιλούσαν είτε την τουρκική (Αζέροι) είτε τη ρωσική γλώσσα. Ολοι οι Αρμένιοι του Ναγκόρνο Καραμπάχ πήγανε σε ρωσικά σχολεία. Το 1988 το Νακγόρνο Καραμπάχ διεκδίκησε την ανεξαρτησία του. Το 1992 υπεγράφη συνθήκη με το Αζερμπαιτζάν. Όμως μέχρι σήμερα οι Αζέριοι δεν μπορούν να αποδεχθούν ότι ηττήθηκαν και συνεχώς υπάρχουν αψιμαχίες είτε από ελεύθερους σκοπευτές είτε μεταξύ των αντιμαχομένων στρατών. 

΄

ΕΡΩΤΗΣΗ: Βλέπουμε τα τελευταία χρόνια ότι το διάστημα παραμονής των παιδιών στη Σύρο έχει μικρύνει. Φταίει η οικονομική κρίση;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Είναι τόσο μεγάλη η αγκαλιά όλων των Συριανών απέναντι σ΄ αυτά τα παιδιά μέχρι σήμερα που δε φάνηκε να επηρεάζει η οικονομική κρίση τη φιλοξενία τους. Απλά τα τελευταία χρόνια το Χατζηκυριάκειο Ιδρυμα στον Πειραιά (το οποίο ευχαριστούμε) , φιλοξενεί κάποιες ημέρες τα παιδιά , τα οποία έχουν την ευκαιρία να δουν και άλλα πράγματα κατά την παραμονή τους στην Ελλάδα, όπως την Ακρόπολη, Μουσεία κ.λ.π. Φέτος οι υπεύθυνοι , με αφορμή την επέτειο των 100 χρόνων της Γενοκτονίας αλλά και των 20 χρόνων της φιλοξενίας στη Σύρο επέλεξαν να στείλουν παιδιά που ανήκουν σε χορευτικό συγκρότημα και τα οποία θα χορέψουν και θα τραγουδήσουν στις καλοκαιρινές εκδηλώσεις του Δήμου. Τη φετινή αποστολή συνοδεύει η Βουλευτής κ. Λουντμίλα Παρσεχγιάν, μια δημοσιογράφος (ελληνίδα ποντιακής καταγωγής από το χωριό Μεχμανά του Ναγκόρνο Καραμπάχ. Ολοι οι κάτοικοι του χωριού αυτού ήταν Ελληνες Πόντιοι) και ένας οπερατέρ από το κρατικό κανάλι της Αρμενίας καθώς και οι δάσκαλοι του χορού και της μουσικής. Επίσης υπάρχουν συνοδοί από την Αρμενική Εθνική Κοινότητα της Ελλάδας για να φροντίσουν τα παιδιά τα οποία είναι ηλικίας από 10 έως 15 ετών.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Που και πότε θα παρουσιάσουν τα παιδιά το πρόγραμμά τους;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Τη Δευτέρα 24 Αυγούστου στην πλατεία Μιαούλη στις 21.00 τα παιδιά θα χορέψουν παραδοσιακούς χορούς και θα παίξουν και θα τραγουδήσουν τραγούδια της Αρμενίας αλλά και ελληνικά…Την εκδήλωση θα προλογίσει ο εκπρόσωπος της Αρμενικής Εθνικής Επιτροπής Ελλάδας και θα υπάρξει 10λεπτο video με χαιρετισμό από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας του Ναγκόρνο-Καραμπάχ κ. Πάκο Σαακιάν, καθώς και από την Υπουργό Πολιτισμού και Νεολαίας κ. Νάρινε Αγαμπαριάν.

Επίσης το Σάββατο 22/8 θα επισκεφτούμε το στρατόπεδο .Εκεί μαζί με το σύλλογο Ποντίων και Βορειοελλαδιτών Σύρου θα τελεστεί κοινό μνημόσυνο και κατάθεση στεφάνων. Οι Πόντιοι της Σύρου τιμούν τα 100 χρόνια της Γενοκτονίας των Αρμενίων. Εξ άλλου με τους Πόντιους μας συνδέουν τόσα κοινά...

Δυο λόγια για τους Ελληνες που βρέθηκαν στο μέσον των συγκρούσεων του Καυκάσου

Δυστυχώς την εμπόλεμη κατάσταση , που ακολούθησε της Σοβιετικής κατάρρευσης , βίωσαν και οι πολυάνθρωπες κοινότητες των Ελλήνων που κατοικούσαν στις περιοχές της πρώην ΕΣΣΔ (Ενωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών). Πολλοί βρέθηκαν ανάμεσα στα πυρά των αντιμαχόμενων εθνών, στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, στην Τσετσενία και στην Αμπχαζία, και αναγκάστηκαν να καταφύγουν ως πρόσφυγες πολέμου σε μια Ελλάδα που ελάχιστα κατανοούσε τις κοσμοϊστορικές αλλαγές.

Στο Ναγκόρνο Καραμπάχ

Ένα από τα μεγάλα προβλήματα που εμφανίστηκαν από τα μέσα της δεκαετίας του '80 στη Σοβιετική Ένωση, ήταν το πρόβλημα του Ναγκόρνο Καραμπάχ. Η περιοχή αυτή, κατοικούμενη από Αρμένιους είχε καθεστώς Αυτόνομης Δημοκρατίας, που υπαγόταν όμως στη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν. Στο χώρο αυτό υπήρχε ένα αμιγές ελληνικό χωριό, το Μεχμανά και ένα μικτό, κατοικούμενο από Έλληνες και Αρμένιους, το Ματεκίς. Στο στρατό του Ναγκόρνο Καραμπάχ, εντάχθηκαν και Έλληνες. Υπήρχαν επίσης περιπτώσεις Ελλήνων από τη Γεωργία που κατατάχθηκαν εθελοντικά στο στρατό του Καραμπάχ για να βοηθήσουν με αυτό τον τρόπο τον ελληνικό πληθυσμό που κινδύνευε. Από αυτούς αναδείχτηκαν ακόμα και ήρωες πολέμου.


Τον Αύγουστο του 1992, η κατάσταση οξύνθηκε και στην περιοχή του Ναγκόρνο Καραμπάχ. Σε επιθέσεις των Αζέρων καταστράφηκαν πολλά χωριά, μεταξύ των οποίων και το Μεχμανά. Για οκτώ μήνες, το ελληνικό χωριό μαζί με πολλά αρμενικά, ήταν στα χέρια των Αζέρων. Τελικά οι Αρμένιοι και οι Έλληνες, κατάφεραν να εκδιώξουν τους επιτιθέμενους. Οι Έλληνες κάτοικοι της περιοχής προσφυγοποιήθηκαν στην πλειονότητά τους. Εμπόδια συνάντησαν από τις τοπικές αρχές, οι οποίες δεν επιθυμούσαν την αναχώρησή τους, με το επιχείρημα ότι δεν έπρεπε να εξασθενίσει ο χριστιανικός χαρακτήρας της περιοχής.


Μια ομάδα Ελλήνων, εικοσιπέντε ελληνικές οικογένειες του χωριού Μεχμανά της περιφέρειας Μαρτακέρτ του Ναγκόρνο Καραμπάχ, ζήτησε από την ελληνική κυβέρνηση να τους παραχωρήσει άσυλο πολέμου. Αντίστοιχη δήλωση κατέθεσαν και στην κυβέρνηση της Δημοκρατίας του Καραμπάχ, τονίζοντας ότι το αίτημα απόδοσης άσυλου πολέμου από την Ελλάδα έγινε ως ένδειξη διαμαρτυρίας, γιατί η παγκόσμια κοινότητα παρέβλεπε τα συμφέροντα των Αρμενίων και των Ελλήνων της Δημοκρατίας του Καραμπάχ.

Τελικά οι περισσότεροι Έλληνες κάτοικοι του Ναγκόρνο Καραμπάχ κατέφυγαν ως πρόσφυγες στο Στεπανακέρτ, πρωτεύουσα του Ναγκόρνο Καραμπάχ, στην Ελλάδα, στην Αρμενία και στη νότια Ρωσία. Στην Ελλάδα υπήρξε πρόβλεψη για απλοποίηση των διαδικασιών μετακίνησης προς αυτήν. Όσοι κατέφυγαν εκεί εντάχθηκαν κατά προτεραιότητα στα προγράμματα του ΕΙΥΑΠΟΕ (Εθνικό Ιδρυμα Υποδοχής και Αποκατάστασης Αποδήμων και Παλιννοστούντων Ομογενών Ελλήνων) μεταφέρθηκαν στη Φλώρινα. Στο χωριό παρέμειναν 30 άτομα, ενώ το ελληνικό σχολείο έκλεισε όταν πέθανε η δασκάλα. Η ελπίδα των εναπομεινάντων κατοίκων παραμένει η ανοικοδόμηση του χωριού και η επιστροφή των προσφύγων. (Βλάσσης Αγτζίδης διδάκτωρ σύγχρονης ιστορίας).