Ο Σύλλογος
Βορειοελλαδιτών Σύρου και αθλητικό σωματείο
<<Ο Μέγας
Αλέξανδρος>>
προσκαλεί τα μέλη και
τους φίλους του
στην κοπή της
πρωτοχρονιάτικης πίτας ,στην εστία του συλλόγου Μυτιλήνης 17, την Κυριακή 22
Ιανουαρίου 2012 και ώρα 11.00
Το Εθιμο της πρωτοχρονιάτικης πίτας:
Σύμφωνα με τους λαογράφους και τη χριστιανική παράδοση, η βασιλόπιτα
καθιερώθηκε σαν έθιμο στη γιορτή του Αγίου Βασιλείου, που εορτάζεται την πρώτη
μέρα του χρόνου, εξ αιτίας του ακόλουθου περιστατικού: Κάποια χρονιά, που ο Αγιος ήταν Επίσκοπος Καπαδοκίας, έπεσε μεγάλη
σιτοδεία στη χώρα. Η γη δεν κάρπισε .Ο κόσμος πεινούσε. Ο σκληρός όμως Επαρχος
Ελβίνιος ζητούσε οπωσδήποτε τους φόρους , «τη δεκάτη», και απειλούσε με επιδρομή
και λεηλασία την Καισσάρεια. Τότε ο Αγιος έκανε έκκληση, να προσφέρει ο κάθε
νοικοκύρης από κάποιο χρυσαφικό, μήπως και τον δελεάσουν, τον εξευμενίσουν και
σώσουν την πόλη και τη ζωή τους. Πράγματι μαζεύτηκε έτσι ένας ολόκληρος
θησαυρός. Εσπευσε ο Αγιος να προϋπαντήσει τον σκληρό Επαρχο
και μειλίχιος, του εξιστόρησε το δράμα των ανθρώπων, που ωστόσο ως νομοταγείς
πολίτες ήταν πρόθυμοι να εξοφλήσουν τους φόρους, στερούμενοι χρυσά κειμήλια και
αγαπημένα τους κοσμήματα. Του είπε και άλλα πολλά. Και με τη γλύκα του λόγου του
, μαλάκωσε τόσο την ψυχή του, καταλάγιασε τόσο το θυμό του, ώστε χαρίζοντας τους
φόρους, παρακάλεσε τον Ποιμενάρχη να επιστρέψει τον θησαυρό στο ποίμνιό
του.
Ομως τι ανήκε στον καθένα; Πώς θα επέστρεφε τα χιλιάδες χρυσαφικά ο Αγιος
; Και τότε του ήρθε μια ωραία ιδέα. Ο κόσμος πεινούσε. Εδωσε λοιπόν εντολή και
ετοιμάστηκαν τόσοι εορτάσιμοι άρτοι, όσες και οι οικογένειες, όσα και τα
προσφερθέντα τιμαλφή . Σε κάθε άρτον τοποθετήθηκε και από ένα χρυσό αντικείμενο
και άφησε στη χάρη του Θεού να καθορίσει τί θα τύχαινε στον κάθε οικογενειάρχη.
Από τότε καθιερώθηκε σαν έθιμο η πρωτοχονιάτικη βασιλόπιτα με το «φλουρί», για
τον τυχερό του χρόνου.
Οι Λαογράφοι, ωστόσο ,αναζητούν και την αρχαιοελληνική ρίζα του
εθίμου, αφού είναι γνωστό, πως από τα πανάρχαια χρόνια, σε όλα τα πλάτη και μήκη
της γης, αφ΄ ότου οι άνθρωποι έμαθαν να κατασκευάζουν αλεύρι, αισθάνθηκαν την
ανάγκη να αφιερώσουν στα πνεύματα της βλαστήσεως μικρά ψωμάκια ως εξιλαστήρια ή
ευχαριστήρια προσφορά.
Ανιχνεύουν λοιπόν οι Λαογράφοι τη ρίζα του εθίμου της βασιλόπιτας στους «
εορταστικούς άρτους» , που οι Αρχαίοι Ελληνες προσέφεραν στους θεούς σε κάθε
μεγάλη καμπή του χρόνου ή και της ζωής τους. Για παράδειγμα, κάθε Αθηναίος
στρατιώτης, πριν ξεκινήσει για τον πόλεμο , αφιέρωνε στον Αρη, τον θεό του
πολέμου, τρία ψωμάκια, ένα για να πάει καλά, ένα για να νικήσει και το τρίτο για
να γυρίσει γερός και αρτιμελής. Παρόμοια ψωμάκια αφιέρωναν οι κυνηγοί στη θεά
Αρτεμη, για πλούσιο κυνήγι, και οι θεριστάδες της γης στη θεά Δήμητρα, που
ανάλογα με τη συγκεκριμένη γιορτή ονομάζονταν «θαλύσια αρτίδια», στη γιορτή της
συγκομιδής, ή απλώς «άρτοι» και «πλακούντες»*, κατά τη γιορτή των Μεγαλαρτίων,
των Θεσμοφορίων ή των Αρτοφορίων.
Οι Ρωμαίοι υιοθέτησαν τις συνήθειες των Αρχαίων Ελλήνων και στα
Σατουρνάλια ,γιορτές προς τιμήν του Κρόνου, ως θεού της γονιμότητας, ζύμωναν
προς τιμήν του πλακούντα, που στη συνέχεια τον γεύονταν, για να πάρουν δύναμη.
Και είναι πρώτοι αυτοί που καθιέρωσαν στους πλακούντες εκείνους το μεταλλικό
νόμισμα για υγεία και καλοχρονιά. Πρόσθεταν μάλιστα και μικρό κομμάτι πάπυρο,
που αν το λάχαινε οικογενής δούλος, του χάριζαν την ελευθερία.
Τους ωραιότερους όμως; πλακούντες, λένε οι Λαογράφοι, παρασκεύαζαν
οι Βυζαντινοί , ζυμωμένους με μαγιά, αβγά, ελαφρό λίπος και ζάχαρη. Τους
ονόμαζαν «πίτες» ,τοποθετούσαν φλουρί κωνσταντινάτο και τους στόλιζαν, τους
«έγραφαν», με ζυμαρένιο σταυρό στο μέσον και δεξιά και αριστερά το μονόγραμμα
της Παναγίας και του Χριστού . Αυτές τις πίτες τις συνέδεσαν έπειτα με τον
προαναφερθέντα θρύλο του Αγίου Βασιλείου και τις καθιέρωσαν ως αναπόσπαστο
άρτημα και έθιμο της πρωτοχρονιάς .
Ετσι η βασιλόπιτα ,ξεκινώντας σαν αρχαιοελληνική λατρευτική ιερή
συνήθεια, πέρασε μέσω των Ρωμαίων στο Βυζάντιο, όπου ενδύθηκε τον χριστιανικό
μανδύα, δέθηκε με την γιορτή ενός από τους πιό προσφιλείς Αγίους της ελληνικής
ορθοδοξίας, τον Αγιο Βασίλειο, που τιμάται η μνήμη του την πρώτη Ιανουαρίου, και
έφτασε στις μέρες μας ως το χαρακτηριστικότερο έθιμο της ελληνικής
πρωτοχρονιάς. (Αθηνά Τζινίκου – Κακούλη,Φιλόλογος ,
Λαογράφος)
*πλακούντες, γλυκό σαν
ψωμοκέικ, φτιαγμένο με σπιτικό κατσικίσιο τυρί, αλεύρι από δίκοκκο σιτάρι και
μέλι
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου