Στα Μουδανιά γράφτηκε ο επίλογος της Ανατολικής Θράκης

«Καθῶς γράφω, ὁ ἑλληνικὸς στρατὸς ξεκινάει τὴν ἐκκένωση τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης. 

Οἱ στρατιῶτες παρελαύνουν σκυθρωπά…

Ἀκόμα καὶ στὴν ἐκκένωση, οἱ Ἕλληνες φαίνονται καλοὶ στρατιῶτες. Ἔχουν ἕναν ἀέρα θαρραλέας ἐπιμονῆς ποὺ θὰ σήμαινε δύσκολα ξεμπερδέματα γιὰ τὸν Τοῦρκο, ἂν ὁ στρατὸς τοῦ Κεμᾶλ ἔπρεπε νὰ πολεμήσῃ γιὰ τὴ Θράκη, ἀντὶ αὐτὴ νὰ τοῦ δοθῇ 

ὡς δῶρο στὰ Μουδανιά.

Ερνεστ Χέμινγουαίι

Μουδανιά , η πόλη που έμεινε στην ιστορία από την υπογραφή της ανακωχής μεταξύ συμμάχων, Τουρκίας και Ελλάδας.

Ηταν Σεπτέμβριος του 1922 όταν ο ελληνικός στρατός υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει ηττημένος τη Μικρά Ασία, ενώ εκατοντάδες πρόσφυγες έφταναν στην Ελλάδα.

Στα Μουδανιά συγκεντρώθηκαν οι εκπρόσωποι των Αγγλων και της Τουρκίας για να ανακοινώσουν στην Ελλάδα , η αντιπροσωπεία της οποίας είχε φτάσει καθυστερημένη , την παραχώρηση της Ανατολικής Θράκης στην Τουρκία και την εκκένωση αυτής. Η ελληνική αντιπροσωπεία έπαιξε το ρόλο βωβού παρατηρητή. Η Ανατολική Θράκη θυσιάστηκε για να μη βρεθεί στη δυσάρεστη θέση η Αγγλία να πολεμήσει εναντίον των Τούρκων. Εντωμεταξύ οι σύμμαχοι Γάλλοι και Ιταλοί είχαν εκδηλώσει τη συμπάθειά τους προς τον Κεμάλ.

Οι Ρωμιοί κατοικούσαν την Ανατολική Θράκη σε πόλεις όπως η Ανδριανούπολη (εθνικό και εκπαιδευτικό κέντρο) , Σαράντα Εκκλησιές με την αγροτική περιφέρειά της, τη γεμάτη αμπελώνες, η αρχαία εμπορική πόλη και λιμάνι της Ραιδεστού και τα πλησίον 28 χωριά των Γανοχώρων , πάνω και γύρω από το μοναστικό κέντρο του όρους Γάνος ή Ιερού Ορους αλλά και οι μικρότερες πόλεις όπως η Μακρά Γέφυρα , η Βιζύη, η Χώρα και ο Γάνος , οι Επιβάτες, το Εξάστερον , η Σηλυβρία , οχυρό έρεισμα του ευρύτερου αμυντικού συστήματος της Κωνσταντινούπολης.

Μετά από σκληρές διαπραγματεύσεις τα μεσάνυκτα της 27ης προς 28η Σεπτεμβρίου 1922 υπεγράφη τελικά επί Αγγλικού Αντιτορπιλικού το πρωτόκολλο της Ανακωχής μόνο από τους Συμμάχους και τους Τούρκους. Η Ελληνική αντιπροσωπεία δεν υπέγραψε μη συμφωνώντας με τη γραμμή υποχωρήσεως των Ελληνικών τμημάτων και απεχώρησε από τα Μουδανιά.

Σύμφωνα με τους όρους της ανακωχής τα Ελληνικά στρατεύματα έπρεπε να αποσυρθούν δυτικά του Έβρου ποταμού σε διάστημα 15 ημερών, οι πολιτικές εξουσίες θα παραδίδονταν στους Συμμάχους, οι οποίοι θα τις μεταβίβαζαν στις Τουρκικές αρχές, 30 ημέρες το αργότερο μετά την εκκένωση της Θράκης από τους Έλληνες. Την ανακωχή αποφάσισε τελικά να αποδεχτεί και η επαναστατική κυβέρνηση από την Αθήνα και ο Υπουργός των Στρατιωτικών Υποστρατηγος Θεόδωρος Πάγκαλος τηλεγράφησε στο νέο Διοικητή της Στρατιάς Θράκης Αντιστράτηγο Νίδερ Κωνσταντίνο τους συμφωνηθέντες όρους της ανακωχής προκειμένου να συμμορφωθεί με αυτούς.

Στις 25/9/1922 ο Βενιζέλος τηλεγραφούσε από το Παρίσι: «Ανατολική Θράκη απωλέσθη ατυχώς δι’ Ελλάδα» και: «Ανάγκη Θράκες να εγκαταλείψωσι την γην, ην από τόσων αιώνων κατοικούσιν, αυτοί και πρόγονοί των».

Εντωμεταξύ τα συμμαχικά στρατεύματα άρχισαν να καταλαμβάνουν τις θέσεις των Ελληνικών στρατευμάτων . Στην Αθηναϊκή εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΒΗΜΑ» στις 8-10-1922 δημοσιεύθηκε η ακόλουθη είδηση:

«Η Διασυμμαχική κατάληψις της Θράκης συνεπληρώθη χθές, εισελθόντος εις Αδριανούπολιν τάγματος Ζουαβών. Τα Ελληνικά στρατεύματα υπεχώρησαν εις γραμμήν ανατολικώς της Αρκαδιουπόλεως, η οποία εκκενούται σήμερον. Η μεταφορά των προσφύγων και του υλικού στρατού ενεργείται δια τετρακοσίων βαγονίων ημερησίως, αποτελούντων πέντε αμαξοστοιχίας ανόδου και ισαρίθμους καθόδου. Εις το Δεδεαγάτς, όπου συνεκεντρώθησαν υπερτριάκοντα χιλιάδες προσφύγων, κατέπλευσαν ατμόπλοια προς μεταφοράν των. Εις το Δεδεαγάτς απόψε φθάνει το Ελληνικόν Στρατηγείον. Ενταύθα πυρετωδώς εγκαθίστανται πρόσφυγες.»

«Η Γεν. Διοίκησις Θράκης με τον κ. Κατεχάκην επι κεφαλής προσπαθεί να μετριάση δια παντός μέσου το κακόν, αλλά το κακόν είνε πολύ μεγάλον. Πέραν του Έβρου μέχρι Δεδεαγάτς και εκείθεν μέχρι Θεσσαλονίκης, δεξιά και αριστερά της σιδηροδρομικής γραμμής, μάζαι ανθρώπων συσσωρευμένων και κατακειμένων εν νεκροφανεία εντός των αγρών, ριγούντες, αναμένουν να τους παραλάβη ο σιδηρόδρομος ή ο θάνατος.» (Ε. Βήμα 13-10-1922).

Η κατάσταση στην Αλεξανδρούπολη από την παρουσία εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων είναι τραγική «Αρκεί να μείνη κανένας δέκα ημέρας εις το Δεδεαγατς δια να γηράση κατά δέκα τουλάχιστον χρόνια. Όλοι πνίγονται εδώ κάτω από την προσφυγικήν συμφοράν. Χιλιάδες οικογενειών τρυπώνουν κάτω από τας αποσκευάς των και περνούν την νύκτα. Πολιορκούν τους φούρνους και τας πηγάς, παίρνουν την λάσπην και το θολό νερό και επανέρχονται εις τη κρύπτην των να ξεγελάσουν τον στόμαχόν των.»

Με την εκκένωση της Ανατολικής Θράκης πάνω από 450.000 άτομα μετακινήθηκαν στη δυτική Θράκη. Η εγκατάλειψη ολοκληρώθηκε το τελευταίο δεκαήμερο του Οκτωβρίου του 1922.

Η απώλεια της Ανατολικής Θράκης το 1922, είναι ένα δραματικό γεγονός, που θα παραμείνει ανεξίτηλο στη μνήμη των Ελλήνων, αφού στην ουσία πρόκειται για «γονάτισμα» των…. συμμάχων μας προς την Τουρκία και εκδικητική πράξη προς το ελληνικό εκλογικά σώμα, για το αποτέλεσμα των εκλογών της 1^ης Νοεμβρίου 1920. Μαζί μ’ αυτά θα πρέπει να συνυπολογίσουμε και τα γεωγραφικά συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων, που αναδιατάσσονται ερήμην των λαών.

Ακόμη και σήμερα οι ιστορικοί προσπαθούν να εξηγήσουν τη στάση του Βενιζέλου , ο οποίος επέμενε στην εκκένωση της Ανατολικής Θράκης και αποδέχθηκε τα τετελεσμένα.

Αλήθεια πόσοι σήμερα θυμούνται την απώλεια της Ανατολικής Θράκης , που χάθηκε σαν σήμερα το 1922;

Οι πληροφορίες προέρχονται από τους : Πέτρο Αλεπάκο δικηγόρο και Παντελή Αθανασιάδη δημοσιογράφο (και οι δυο από τον ακριτικό Εβρο).

Δεδέαγατς: Οθωμανική ονομασία της Αλεξανδρούπολης