Αιχμάλωτοι των Τούρκων, Χρήστου Σπανομανώλη, Β΄μέρος

Οι τελευταίες στιγμές της αποχώρησης Ελλήνων αιχμαλώτων από τη Σμύρνη

Με τη ματιά του Χρήστου Σπανομανώλη.  Ο Σμυρνιός Χρήστος Σπανομανώλης ,  ο οποίος αργότερα έζησε και δραστηριοποιήθηκε στη Σύρο όπου ζούσε η αδελφή του με το γαμπρό του , γιατρό Μονδιανό αφηγείται:

΄΄ ….Σε λίγο με επικεφαλής ένα Τούρκο επιλοχία αναχωρούσαμε από το Αφιόν (Καραχισάρ)  για τη Σμύρνη. Μέσα στο βαγόνι , συνάδελφος πυροβολητής μου διηγείτο ότι ο Κεμάλ πριν εξαπολύσει την γενικήν επίθεσιν στο Αφιόν, έκαμε την 6^η Αυγούστου 1922 δοκιμαστικήν κρούσιν στο προγεφύρωμα της Ορτάντζης του τομέως Μπουλαντάν και ότι η ανεξάρτητος μοίρα Ορειβατικού Πυροβολικού των 75 Δαγκλή** έδρασε ηρωικώς για να μη επιτύχουν οι Τούρκοι του σκοπού των.

Φθάσαμε στον σιδηροδρομικό σταθμό της Σμύρνης Μπασμαχανέ. Εβλεπα την πατρίδα μου αγνώριστη. Ερείπια. Ενώ άλλοτε από το σταθμό δεν μπορούσες να δεις μακρύτερα από 50 μέτρα, τώρα έβλεπα σχεδόν μια πεδιάδα…τρομερό θέαμα.

Δεν πρόλαβα όμως να συνέλθω όταν μου λέει ο Τούρκος επιλοχίας να τεθούν οι άνδρες κατά τετράδες και ότι θα πηγαίναμε πεζοί στην Πούντα, στην άλλη άκρη της Σμύρνης, για να επιβιβαστούμε στο πλοίο.

Σε λίγο ξεκινούσαμε για την Πούντα κι εγώ πλάι στον Τούρκο επιλοχία, έξω βέβαια από την γραμμή. Δεν προλάβαμε να προχωρήσουμε εκατό μέτρα και μας διατάζουν να περάσωμε από τις διάφορες αγορές της Σμύρνης , όπου οι Τούρκοι πολίτες θα ερευνούσαν για την αναγνώριση Μικρασιατών, κυρίως βέβαια Σμυρνιών.

Άλλη βόμβα…Διαταγή να προχωρούμε σιγά-σιγά για την αναγνώριση. Πλήθος Τούρκοι πολίτες κοίταζαν έναν-έναν τους αιχμαλώτους. Αν αναγνώριζαν κανένα Σμυρνιό τον άρπαζαν μέσα από τη γραμμή χωρίς διατυπώσεις και τον εξόντωναν με χίλια δυο βασανιστήρια.

Με τον Τούρκο επιλοχία από το Αφιόν ως τη Σμύρνη είχαμε πιάσει φιλία. Κρίμα, μου έλεγε, περάσατε τόσα βάσανα…. Ε, τώρα θα πάτε σπίτια σας και θα ξεχάσετε.

Όταν είδα τους Τούρκους πολίτες να ψάχνουν για Σμυρνιούς ΄΄Ακου , λέω στον επιλοχία, εγώ υπηρέτησα στη Σμύρνη στρατιώτης γραφεύς (κιατίπ) πολλούς μήνες. Δεν αποκλείεται  κάποιος Τούρκος να με θυμάται και να με νομίσει για Σμυρνιό. Σε παρακαλώ να το ΄χεις υπόψη σου , γιατί αν με πάρουν κατά λάθος… χάθηκα.

Τέσσερις ώρες κράτησε αυτό το μαρτύριο της περιοδείας κι ενώ εγώ αναγνώριζα τόσους Τούρκους πολίτες κι επερίμενα κάθε τόσο πως θα με άρπαζαν , στραβώθηκαν και δεν με αναγνώρισε κανείς. Ισως που ήμουν και έξω από τη γραμμή των 1200 αιχμαλώτων να μην μπορούσαν να φανταστούν ότι ήταν δυνατόν Σμυρνιός να είναι και επικεφαλής μάλιστα του τάγματος και ίσως να μην πρόσεχαν πολύ. Φτάσαμε τέλος στην Πούντα και μετά από λίγο ανεβήκαμε στο πλοίο.

Η χαρά μας δεν περιγράφεται. Δεν πιστεύαμε ότι ήταν αλήθεια. Σε λίγο το πλοίο ξεκινά. Είμαστε πια ελεύθεροι πάνω σε  Ελληνικό καράβι. Το τι έγινε εκεί μέσα , είναι αδύνατον να γραφεί. Γέλια, φιλιά, αγκαλιές…

Σε αυτό όμως το χαρούμενο ξέσπασμα όλων εγώ δεν ήταν δυνατόν να πάρω μέρος. Μέσα μου ζούσα άλλο δράμα. Προχώρησα μόνος στην κουπαστή κι από εκεί ξεχάστηκα βλέποντας την σκλαβωμένη μου πατρίδα, την χαροκαμένη Σμύρνη σ΄ ερείπια. Σκεπτόμουν τι να έγινε τόσος Ελληνισμός , όλοι οι φίλοι μου και συγγενείς μου.  

Πρέπει να ομολογήσω ότι παρ΄ όλα τα βάσανα , τη γύμνια και το ξύλο, ποτέ δεν θυμάμαι να δάκρυσα. Αυτή τη φορά όμως , αντικρίζοντας τα χαλάσματα της μαρτυρικής πατρίδας μου, δεν μπόρεσα να συγκρατήσω δυο δάκρυα που κύλησαν απ΄ τα μάτια μου , την ώρα που όλοι γύρω μου χαλούσαν τον κόσμο από τη χαρά τους – και με το δίκιο τους – και στα χείλη μου ανέβηκαν τα λόγια ΄΄Ατιμοι Χριστιανομάχοι… μια μέρα θα πληρώσετε μαζεμένα τα κακουργήματά σας΄΄. Μα ας μην απελπιζόμαστε , όπως μας το λέει ο Ακαδημαικός και εκλεκτός ποιητής Γεώργιος Αθάνας Νόβας στο τραγούδι του <<Όλα μας τα καράβια πίσω γυρίσανε , 

σπασμένα τα κατάρτια , σκισμένα τα πανιά, 

ήρθαν από τη Σμύρνη κι από τα Μουδανιά. 

Φέραν των εκκλησιών μας τα δισκοπότηρα , 

παιδιά, γυναίκες , γέρους – Γένος Γραικών πολύ. 

Τις ρίζες της Φυλής μας από την Ανατολή.

Μα ένα μικρό καράβι πίσω δε γύρισε, 

ποιους κάβους αρμενίζει, ποια πέλαγα γυρνά και πουθενά πουθενά δε βγαίνει, δε φτάνει πουθενά. 

Χρόνια το καρτερούμε και χρόνια πέρασαν

δεν το 'δε μήτε ναύτης, μήτε θαλασσαϊτός

μήτ' ερημίτης φάρος, μήτ' άστρο της νυκτός 

Τάχα να 'χει βουλιάξει, τάχα να στοίχειωσε

δεν θα ξανάρθει τάχα στην πατρική τη γη

Ωιμέ, κι έχει φορτώσει το πιο ακριβό φορτί 

Όλα τα χάσαμε όλα, και μόνο φόρτωσε

το πιο στερνό καράβι την ώρα του χαμού

φόρτωσε την ελπίδα του ξαναγυρισμού 

Έλα μικρό καράβι, έλα ξεφόρτωσε

δώσ’ μας το θησαυρό σου κι άνοιξε τα πανιά

ολόισια για την Σμύρνη και για τα Μουδανιά.

Το πλοίο εξακολουθούσε σιγά-σιγά να προχωρεί……..

.................................................................................................

Υστερα από ένα ωραίο ταξίδι φτάσαμε επιτέλους στον Αγιο Γεώργιο στο  Κερατσίνι…….

Κατέβηκα στον Πειραιά, έτυχε ν΄ αναχωρεί το ατμόπλοιο Αγγέλικα για τη Σύρο. Πριν φύγω τηλεγράφησα στη Σύρο ΄΄Ιατρόν Κ. Μονδάνον, Ερμούπολιν, Ερχομαι με το Αγγέλικα σήμερα Χρήστος΄΄…..

Α΄ ΜΕΡΟΣ :  http://syllogospontionsyrou.blogspot.gr/2016/09/blog-post.html

** Δυο λόγια για το πυροβόλο Δαγκλή (Σνάιντερ) έτσι για να νιώσουμε και λίγη  υπερηφάνεια για το τι μπορεί να πετύχει το ελληνικό μυαλό....(http://www.epoxi.gr/persons36.htm)

Ένα από τα πυροβόλα που χρησιμοποιήθηκαν κατά κόρον στις μεγάλες μάχες του 1912-13 ήταν ελληνικής εμπνεύσεως και ας ήταν γαλλικής κατασκευής. Πρόκειται για το ορειβατικό πυροβόλο Σνάιντερ - Δαγκλή, το πυροβόλο που έγινε θρύλος, εφευρέτης του οποίου ήταν ο ίδιος ο Δαγκλής. (Παναγιώτης Δαγκλής , σουλιώτικης καταγωγής επιφανής στρατιωτικός). 

Οι απεσταλμένοι της παρισινής «Journal» και της «Daily Telegraph» έγραψαν ότι το ελληνικό Πυροβολικό εντυπωσίασε τους αντιπάλους Τούρκους. Μάλιστα οι απλοϊκότεροι από αυτούς πίστευαν ότι τις βολές των Ελλήνων διευθύνει ο ίδιος ο Αλλάχ, που αποφάσισε να εξολοθρεύσει τους μουσουλμάνους, εξαιτίας των πολλών αμαρτημάτων τους.

Πρόκειται για λυόμενο ορειβατικό πυροβόλο των 75 χιλ. που είχε τη δυνατότητα να μεταφέρεται σε τρία τεμάχια (τρεις φόρτους) με μουλάρια ακόμη και σε δυσπρόσιτα ορεινά μέρη. Η συναρμολόγηση μπορούσε να γίνει μόλις σε 1,5 λεπτό, από εκπαιδευμένους στρατιώτες. Ήταν ευθύβολο και ακριβές και επετύγχανε 20 βολές ανά πρώτο λεπτό. Την κατασκευή του ανέλαβε η Γαλλική Εταιρεία Σνάιντερ και δόθηκε η φίρμα Σνάιντερ - Δαγκλή. Το πυροβόλο αυτό είχε μεγάλη επιτυχία διεθνώς.

Θα πρέπει να υπογραμμισθεί ότι ο Δαγκλής παραχώρησε την εφεύρεσή του, χωρίς ο ίδιος να την εκμεταλλευθεί εμπορικά και να πλουτίσει, αποδεικνύοντας τον ιδεαλισμό και την αφιλοκέρδειά του.