1947, αναγνωστικό δημοτικού ΣΤ΄- Κρυπτοχριστιανοί

Είναι τρείς η ώρα μετά τα μεσάνυχτα και σπάνιοι οι διαβάτες στο δρόμο. Είναι οι τελευταίοι που γυρίζουν από την πρώτη Ανάσταση και πηγαίνουν βιαστικοί στα σπίτια τους.

Σε λίγο τίποτε πια δεν ακούεται και νεκρική σιγή βασιλεύει σ’ όλη την τούρκικη συνοικία του Ηρακλείου.

Ξαφνικά, ανοίγει αθόρυβα η αυλόπορτα ενός μεγάλου σπιτιού και προβάλλει ανθρώπινο κεφάλι. Γυρίζει δεξιά και αριστερά και παρατηρεί με προσοχή μέσα στα σκοτάδι. Τραβιέται μέσα και πάλι ξαναφαίνεται και κοιτάζει με προσοχή.

-Ελάτε, δεν είναι κανένας, ακούεται χαμηλή φωνή.

Τρείς σκιές, η μια μεγάλη και οι δύο μικρότερες, βγήκανε στο δρόμο.

-Πάμε γρήγορα, ψιθύρισε ο ψηλός άντρας πάμε γρήγορα, γιατί αργήσαμε και θα μας περιμένει. Σκέπασε το πρόσωπο με το μαντήλι σου, Εσμέ! Ρεσίτ, δός μου το χέρι σου!

Περπατούσανε κι οι τρείς σιωπηλοί στο σκοτάδι. Μόλις όμως έστριψαν το στενό σοκάκι, βρήκανε μια γριά, που κρατούσε στο χέρι της αναμμένη λαμπάδα. Περπατούσε με κόπο, γιατί ήταν πολύ γριά. Και φρόντιζε με το αδειανό χέρι να προφυλάξει τη λαμπάδα της από τον αέρα, για να φέρει στο σπίτι το φώς της Αναστάσεως, που πήρε από την εκκλησιά.

Όταν είδαν το φώς της λαμπάδας οι τρείς νυχτερινοί διαβάτες, γύρισαν αλλού το κεφάλι τους, για να μην γνωριστούν. Του κάκου όμως. Η γριά σήκωσε τη λαμπάδα της και τους φώτισε.

-Πολλά τα έτη σας, Μεχμέτ Μπέη! είπε η γριά.

-Καλημέρα, κυρά, αποκρίθηκε εκείνος, και του χρόνου! Και τράβηξε το δρόμο του.

Η γριά τους κοίταξε από κοντά, ώσπου τους έχασε από τα μάτια της.

«Περίεργο πράγμα!» είπε με το νου της. «Που να πάνε τέτοια ώρα ο Μεχμέτ μπέης με τη χανούμισα και το γιό του; Χριστέ μου, δεν κάνεις το θάμα σου να γλιτώσουν οι Χριστιανοί από έναν Τούρκο;»

Βυθισμένη στο σκοτάδι ήταν και η εκκλησία του Αγίου Μηνά. Εδώ και λίγη ώρα, χιλιάδες κεριών τη φώτιζαν χιλιάδες Χριστιανών στην αυλή της έψαλλαν χαρμόσυνα το «Χριστός Ανέστη». Τώρα έμεινε μόνο το άρωμα του λιβανιού και των κεριών. Και μόνο το καντήλι, που έκαιε μπροστά στην ασημένια εικόνα της Παναγίας, θαμπόφεγγε. Παντού βασίλευε απόλυτη σιγή.

Δύο χτύποι ακούστηκαν στην εξώθυρα. Από ένα στασίδι σηκώνεται κάποιος και τρέχει ν’ ανοίξει ήταν ο παπάς του Αγίου Μηνά.

Οι τρείς νυχτερινοί διαβάτες μπαίνουν αθόρυβα στην εκκλησία και φιλούν το χέρι του παπά. Σφαλίζουν καλά την πόρτα, προχωρούν ευλαβικά στο εικονοστάσι, γονατίζουν και κάνουν το σταυρό τους. Ο παπα-Γρηγόρης μπαίνει από τη δεξιά πόρτα στο ιερό, ανοίγει την Ωραία Πύλη και λέει στο μικρότερο από τους τρείς:

-Έλα, παιδί μου, να με βοηθήσεις! Και του δίνει μια μικρή λαμπάδα, που την άναψε από το ακοίμητο φώς, που είναι πάνω στην Άγια Τράπεζα.

Ο παπα-Γρηγόρης φόρεσε το χρυσοκέντητο πετραχήλι του, πήρε με βαθύ σεβασμό το Δισκοπότηρο και πλησίασε στην Ωραία Πύλη. Μπροστά του στέκεται το συμπαθητικό τουρκόπαιδο, ωχρό, συγκινημένο, με τη λαμπάδα στο χέρι.

-Πλησιάστε, είπε ο παπάς στους άλλους δύο.

Πρώτα πλησίασε η γυναίκα, τριάντα έως τριανταπέντε χρονών. Ήταν ωχρή και βαθιά συγκινημένη. Τη στιγμή που ανέβαινε τα σκαλοπάτια του ιερού, χρειάστηκε να την υποστηρίξει ο Μεχμέτ μπέης, για να μην πέσει. Τα μεγάλα μαύρα μάτια της ήταν δακρυσμένα.

-«Μεταλαμβάνει η δούλη του Θεού Μαρία, εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος», είπε ο παπάς μ’ επισημότητα και της έδωσε την Άγια Μετάληψη.

Δύο μεγάλα δάκρυα κύλησαν στο πρόσωπο την σεμνής εκείνης γυναίκας κι ακούστηκε να ψιθυρίζει: «Μνήσθητί μου, Κύριε, όταν έλθης εν τη Βασιλεία σου».

Πήρε έπειτα η γυναίκα τη λαμπάδα στο χέρι τη κα πλησίασε το παιδί.

-«Μεταλαμβάνει ο δούλος του Θεού Νικόλαος». επανάλαβε ο παπάς, κοιτάζοντας στοργικά το συμπαθητικό παιδί.

Τώρα ήρθε η σειρά του Μεχμέτ. Ανεβαίνει με θάρρος και πλησιάζει τον παπά. Το φώς της λαμπάδας τρέμει, γιατί τρέμουνε και τα χέρια της Μαρίας.

-«Μεταλαμβάνει ο δούλος του Θεού Εμμανουήλ, εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος», λέει για τρίτη φορά ο παπάς, δακρύζοντας τώρα κι αυτός.

-Αμήν. Είπε με βαθιά φωνή ο μυστικό-Χριστιανός.

Σε λίγα λεπτά οι τρείς σκιές χάνονται και πάλι στους σκοτεινούς δρόμους του Ηρακλείου και βιαστικά γυρίζουν στο σπίτι τους. Αυτή τη φορά δε βρέθηκε καμιά γριά στο δρόμο να τους γνωρίσει με το φώς της λαμπάδας και να ξαναπεί:

-Θεέ μου, δεν κάνεις το θάμα σου, για να σωθούν από έναν κακό Τούρκο οι Χριστιανοί;

Μόνο ο παπα-Γρηγόρης ήξερε, ότι ο Μεχμέτ μπέης ήτανε Χριστιανός, πιο πολύ πιστός από πολλούς, που λέγονται μονάχα Χριστιανοί.

Κρυπτοχριστιανοί

Κρυπτοχριστιανοί ήταν οι Ελληνες εκείνοι οι οποίοι μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης ασπάστηκαν τον ισλαμισμό για ν΄ αποφύγουν τις διώξεις .Ουσιαστικά, όμως, παρέμειναν χριστιανοί και μαζεύονταν σε κατακόμβες για να εκπληρώσουν τα χριστιανικά τους καθήκοντα.

<<Η οριστική διαμόρφωση των πληθυσμών στην Ελλάδα και την Τουρκία καθορίστηκε από τη συνθήκη της Λωζάννης τον Ιoύλιο του 1923. Η συνθήκη πρόβλεπε την ανταλλαγή των πληθυσμών με βασικό κριτήριο κατάταξης τη θρησκευτική πίστη. Έτσι οι χριστιανοί θα έπρεπε να εκδιωχθούν από την Τουρκία και οι μουσουλμάνοι από την Ελλάδα. Η επιλογή με βάση το θρήσκευμα οδήγησε αφενός στην εξαίρεση των ελληνικών πληθυσμών που είχαν εξισλαμιστεί ή βρισκόταν σε κρυπτοχριστιανική κατάσταση στην Τουρκία, ενώ εκδιώχθηκαν από την Ελλάδα οι ελληνογενείς και ελληνόφωνοι μουσουλμάνοι. Έτσι διαμορφώθηκε στη σημερινή Τουρκία ένας πολύμορφος μουσουλμανικός ελληνικός πληθυσμός που αποτελείται αφ’ ενός από τους γηγενείς εξισλαμισμένους και κρυπτοχριστανούς του Πόντου και αφ’ ετέρου από αυτούς που εκδιώχθηκαν από την Ελλάδα

Η τραγωδία του Πόντου

Για τους ελληνόφωνους μουσουλμάνους της βόρειας Τουρκίας, δηλαδή του Μικρασιατικού Πόντου, έχουμε πλήθος δεδομένων. Το 1914 ο ελληνικός πληθυσμός της περιοχής ανερχόταν σε 929.495 και κατανεμόταν ως εξής: α) Ορθόδοξοι Ελληνες: 696.495, β) Μουσουλμάνοι Έλληνες: 190.000, γ) Κρυπτοχριστιανοί: 43.000. Οπως μας πληροφορεί ο μητροπολίτης Τραπεζούντος Χρύσανθος, οι εξισλαμισμοί στον Πόντο πραγματοποιήθηκαν την περίοδο 1648 -1687 από τις πιέσεις των φεουδαρχών , των Ντερεμπέηδων. Γράφει ο μητροπολίτης: ΄΄Ενεκα των από των Τερε-βέηδων πιέσεων τούτων και των δεινών διωγμών οι από του ποταμού Ακάμψιος (Τσορόχ) μέχρι Τραπεζούντος συμπαγείς ελληνικοί πληθυσμοί, οι κατοικούντες τας περιφερείας Ριζαίου, Όφεως, Σουρμένων και Γημωράς εξισλαμίστηκαν αθρόως. Οι χριστιανοί της περιφέρειας Όφεως είχον εξισλαμισθεί κατά την παράδοσιν ομού μετά του επισκόπου αυτών Αλεξάνδρου μετονομασθέντος Ισκεντέρ…΄΄ .

Το τελευταίο κύμα των εξισλαμισμών συμπίπτει χρονικά με τη γενοκτονία (1916-1923) που εξαπέλυσαν οι Τούρκοι κατά του χριστιανικού ελληνικού πληθυσμού του Πόντου.Οι Νεότουρκοι είχαν αποφασίσει τον βίαιο εξισλαμισμό των χριστιανικών εθνοτήτων και για το σκοπό αυτό δημιούργησαν ορφανοτροφεία για τα παιδιά των χριστιανών που είχαν εξοντώσει. Στα ελληνόπαιδα παρείχαν τουρκική παιδεία και ισλαμική θεολογική μόρφωση. Τις ελληνίδες τις υποχρέωναν σε γάμο με μουσουλμάνους.. Η μεγαλύτερη και σπουδαιότερη ομάδα εξισλαμισθέντων είναι αυτή που κατοικεί στον ιστορικό Πόντο και ειδικά στην επαρχία Τραπεζούντας... (Βλάσσης Αγτζίδης, ιστορικός)

Κρυπτοχριστιανοί στην Τουρκία

Η Σύμφωνα με το δημοσιογράφο - τουρκολόγο Νίκο Χειλαδάκη , με πολυετή έρευνα, με τεκμηριωμένα στοιχεία , πολλά εκ των οποίων δημοσιεύματα του ίδιου του Τουρκικού Τύπου, ακόμα και με βίντεο από εκπομπές της τουρκικής τηλεόρασης, αποκάλυψε μια άλλη , εντελώς άγνωστη και θαμμένη πλευρά της πραγματικότητας στη σημερινή Τουρκία, κατά την οποία δεκάδες - εκατοντάδες βαφτίζονται φανερά πλέον Χριστιανοί Ορθόδοξοι. Χιλιάδες είναι εκείνοι που μεταβαίνουν στα Ορθόδοξα προσκυνήματα, εκκλησιές και αγιάσματα, ενώ επιφανείς Τούρκοι παρακολουθούν με δέος τη Θεία Λειτουργία! Σύμφωνα με έρευνα τουρκικής εφημερίδας οι πωλήσεις της Αγίας Γραφής στα τουρκικά ξεπερνούν τα 8.000.000 αντίτυπα!

Αναφορές σε τουρκικές εφημερίδες και κανάλια

10/11/2000 , Εφημερίδα Μιλιέτ - Σε Μουσουλμανικό τζαμί εορτάστηκε η μνήμη του Αγίου Νεκταρίου

7/1/2003, Εφημερίδα Σταρ - Τουρκάλα πήδηξε να πιάσει το Σταυρό στον αγιασμό των υδάτων στην Κωνσταντινούπολη

2/3/2003, Εφημερίδα Σαμπάχ - Η εκκλησία της Παναγίας στην Κωνσταντινούπολη , τελευταία ελπίδα για ...τους Τούρκους

23/5/2003, εφημερίδα Σταρ - Τον τελευταίο καιρό έχει παρατηρηθεί και ένα εκπληκτικό φαινόμενο. Τουρκάλες με τις χαρακτηριστικές μαντίλες πηγαίνουν σε ελληνικές εκκλησίες της Κωνσταντινούπολης, ανάβουν κεριά, κάνουν τάματα στην Πανάγια και να φιλάνε το χέρι του παπά, μαζί με τα παιδιά τους, ζητώντας κάποια χάρη από τη Μεγγαλόχαρη . Ανάμεσά τους και διάσημοι Τούρκοι, όπως οι καλλιτέχνες Μπουλέντ Έρσοϊ και Ζενγκίν Οζέρ.

Επίσης τα Τουρκικά κανάλια ATV, Kanal D, STAR έχουν κάνει αφιερώματα στη γιορτή του Αγίου Γεωργίου όπου δημιουργείται το αδιαχώρητο από Τούρκους προσκυνητές στη νήσο Πρίγκηπο, το γνωστό νησί των Πριγκιποννήσων που στις αρχές του αιώνα έσφυζε από Έλληνες, ενώ σήμερα δεν έχουν απομείνει παρά μερικές δεκάδες Ρωμιοί χριστιανοί Ορθόδοξοι. Οι Τούρκοι προσκυνητές έφταναν από το πρωί στο νησί για να προσκυνήσουν την χάρη του . Το εκπληκτικό ήταν πως οι Τούρκοι προσκυνητές άναβαν κεριά, φιλούσαν την εικόνα, πολλοί ανέβαιναν την ανηφόρα προς τον ναό ξυπόλητοι, ενώ άλλοι τραβούσαν κάποια κλώστη σε όλη την διαδρομή. Όταν έφταναν έξω από την εκκλησία οι περισσότεροι Τούρκοι δέχονταν την ευλογία και τον σταύρωμα στο μέτωπο από τον Έλληνα ιερέα. Σε όλα αυτά ήταν έκδηλη η πίστη που έδειχναν οι Τούρκοι μουσουλμάνοι για ένα χριστιανό άγιο, όπως ο Άγιος Γεώργιος και αυτό, όπως τονίζεται από τους παλιούς κάτοικους του νησιού, είναι κάτι που συνέβαινε πάντα καθώς ο Άγιος αυτός ασκεί μεγάλη γοητεία για τα θαύματα που έχει κάνει και στον μουσουλμανικό πληθυσμό. (Ν. Χειλαδάκης , απόσπασμα από την ομιλία του στη Θέρμη της Θεσσαλονίκης)

Η Σημασία αυτών των εξισλαμισθέντων πληθυσμών

Οι εξισλαμισθέντες και κρυπτοχριστιανικοί πληθυσμοί μας βοηθούν στο να κατανοήσουμε τη φύση της σύγχρονης Τουρκίας.Μας θυμίζουν την παλιά οικουμενικότητα του ελληνισμού. Ενα τμήμα της παλιάς ρωμιοσύνης παραμένει με κρυπτοχριστιανική ή μουσουλμανική μορφή , στους παλιούς ελληνικούς τόπους της Ανατολής. Το Τουρκικό κράτος προσπαθεί με κάθε τρόπο ν΄ αφομοιώσει τους πληθυσμούς αυτούς. Επιδιώκει την κοινωνική διάσπαση των συμπαγών πληθυσμών με μεταφορά σε άλλα μέρη της Τουρκίας. Ετσι δόθηκαν οικονομικά κίνητρα για μετανάστευση των ελληνόφωνων στο Κουρδιστάν, την Ιμβρο και την κατεχόμενη Κύπρο. Σήμερα ένα από τα τουρκικά χωριά της Ιμβρου κατοικείται από εξισλαμισμένους ελληνόφωνους ενώ περί τους 3.000 έχουν εγκατασταθεί ως έποικοι στην κατεχόμενη Κύπρο.Οι ελληνόφωνοι έποικοι είναι μία από τις λίγες εθνοτικές ομάδες που μεταφέρθηκαν εκεί και διατηρούν αρμονικές σχέσεις με τους εγκλωβισμένους.

Από την άλλη όμως οι ελληνογενείς μουσουλμάνοι της Τουρκίας προσπαθούν να διασώσουν την πολιτιστική τους ταυτότητα και ν΄ αναδειχθούν σε μια γέφυρα φιλίας και συνεργασίας μεταξύ των λαών της Τουρκίας και της Ελλάδας. Αποδεικνύουν επίσης ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος στις ελληνοτουρκικές σχέσεις πλην αυτού της αλληλοκατανόησης και της συνύπαρξης. Εμείς ελπίζουμε ότι η βασανιστική περίοδος μετασχηματισμού στην οποία έχει εισέλθει η Τουρκία θα τελειώσει με τη δημιουργία μιας πραγματικής δημοκρατικής και πολυπολιτισμικής κοινωνίας.(Βλάσσης Αγτζίδης)