Ξενιτεμένη Παναγιά

Δεκαπενταύγουστος το Σάββατο, το μικρό Πάσχα των Ελλήνων..Για άλλη μια χρονιά οι πιστοί θα προστρέξουν στη Χάρη Της. Εκκλησιές θα λειτουργήσουν, εικόνες Της θα λειτουργηθούν. Όμως υπάρχουν και άλλες εκκλησιές που δε θα λειτουργηθούν . Καταστράφηκαν τότε , στη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922. 

Κάποιες  εικόνες Της Παναγίας κατάφεραν οι πρόσφυγες να τις φέρουν μαζί τους στην Ελλάδα. Άλλες πάλι όχι…Στο μικρό οδοιπορικό θα γνωρίσουμε ορισμένες από τις Μονές , αφιερωμένες στην Παναγία . Την Ξενιτεμέντσα  Παναγιά…   

Παναγία Σουμελά , η Παναγία των απανταχού Ποντίων, την εικόνα της οποίας ζωγράφισε ο Ευαγγελιστής Λουκάς. Η μονή βρίσκεται στο όρος Μελά νότια της Τραπεζούντας σε υψόμετρο 1320 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Ιδρύθηκε το 386 από τους Αθηναίους μοναχούς Βαρνάβα και Σωφρόνιο, οι οποίοι μετέφεραν την εικόνα της Παναγίας της Αθηνιώτισσας από τον ναό της στον Παρθενώνα στον Πόντο με θαυμαστό τρόπο σύμφωνα με την παράδοση . 

Η Μονή της Πανάγιας Σουμελά γνώρισε μεγάλη λάμψη επί Μ. Κομνηνών. Ιδιαίτερα ο Αλέξιο Γ' (1349-1390) ανακαίνισε το ναό στη μορφή που διατήρησε μέχρι τελευταία. Από τότε σώζονταν τοιχογραφίες με μορφές αγίων και αυτοκρατόρων. Μετά την κατάκτηση του Πόντου από τους Τούρκους η μονή συνεχίζει να υπάρχει και γίνεται το κέντρο των Χριστιανών και σύμβολο της Ορθοδοξίας. Έτσι έζησε μια πηγή φωτός, που κράτησε ολόκληρο τον Ελληνισμό του Πόντου στα δύσκολα εκείνα χρόνια.

Με τη Μικρασιατική καταστροφή και οι μοναχοί εγκατέλειψαν το μοναστήρι , αφού όμως έκρυψαν την εικόνα, το χειρόγραφο Ευαγγέλιο του Οσίου Χριστόφορου και τον βαρύτιμο Σταυρό του αυτοκράτορα Μανουήλ Γ' (1391-1417).  Μετά από αίτημα του Βενιζέλου τον Οκτώβριο του 1931 πήραν τη συγκατάθεση από την Τουρκία και μετέφεραν τα ιερά κειμήλια στην Ελλάδα.

Το 1951 χτίζεται στις Καστανιές της Βέροιας η νέα Μονή Σουμελάς, χάρις στις άοκνες προσπάθειες του Φίλωνα Κτενίδη. Για πέμπτη συνεχή χρονιά στην  ιστορική μονή τελείται Θεία λειτουργία από τον Οικουμενικό Πατριάρχη , παρουσία εκατοντάδων προσκυνητών.

Παναγία η Θεοσκεπάστου, βρίσκεται στην δυτική πλαγιά του Μιθρίου όρους. Ηταν το μοναδικό γυναικείο μοναστήρι στην επικράτεια των Μεγάλοκομνηνών. Ιδρύθηκε το 1340 από την Ειρήνη την Παλαιολογίνα, χήρα του αυτοκράτορα Βασιλείου και μητέρα του Αλέξιου Γ΄ Κομνηνού. Στην εκκλησία της μονής, βρίσκονταν οι τάφοι του Ανδρόνικου (1376), και του Μανουήλ Γ΄ Κομνηνού (1417). Μετά την ανακαίνιση του 1843, η Θεοσκέπαστος παρέμεινε γυναικεία μονή μέχρι το 1922. Τώρα είναι μόνο ερείπια, αφού προηγουμένως μετατράπηκε σε στάβλο.

 

Παναγία η Χρυσοκέφαλος ήταν ο ναός όπου γίνονταν οι στέψεις των Μ. Κομνηνών. Ο ναός έφερε την ονομασία χρυσοκέφαλος ήδη από την εποχή του Κωνσταντίνου  Θ΄ Μονομάχου (1042-55).

Μετά την άλωση της Τραπεζούντας, το 1461 επαψε η Παναγία η Χρισοκέφαλος να είναι Μητρόπολη. Η Παναγία η Χρισοκέφαλος βρίσκεται στο Μεσόκαστρο  και σήμερα λειτουργεί σαν Φατίχ Τζαμί (Τζαμί του Πορθητή).

Είναι από τους παλαιοτέρους ναούς της πόλη, ο τωρινός ναός είναι κατασκεύασμα των Κομνηνών. Πίσω από το άγιο βήμα, υπήρχε ο τάφος του Αλέξιου Δ΄, από το 1980 τα οστά του βρίσκονται στην Νέα Μονή Παναγία Σουμελά, στο Βέρμιο

Η Παναγία Παρθένος Μαρία. Το δεύτερο μεγαλύτερο μοναστήρι στο Πόντο είναι αυτό της που βρίσκεται στην περιοχής της αρχαίας Κολώνειας στην επαρχία της Κερασούντας (Giresun). Η αποκατάσταση της Μονής άρχισε  το 2006 και σύμφωνα με τον υπεύθυνο του τοπικού γραφείου του Πολιτισμού και Τουρισμού σύντομα  θα είναι επισκέψιμο.

Η Μονή που δημιουργήθηκε κατά τον 2^ο αιώνα μ.Χ. λειτουργούσε συνεχώς μέχρι πριν από δύο αιώνες, όπου απαγορεύθηκε η λειτουργία του από τους Οθωμανούς.

Σύμφωνα με τον υπεύθυνο των έργων, η μονή η οποία είναι κτισμένη  στο κούφωμα ενός βράχου, όπως και η Μονή της Παναγίας Σουμελά, παρουσιάζει ιδιαίτερο ιστορικό και θρησκευτικό ενδιαφέρον.

Παναγία Γουμερά Βρισκόταν στο χωριό Τσίτη στην περιοχή της  Μεσοχαλδίας,  απείχε περίπου 30χλμ.  από την Αργυρούπολη. Κατά την παράδοση, το μοναστήρι ιδρύθηκε το 950 από τους ιερομόναχους Παϊσιο, Σωφρόνιο και Λαυρέντιο, που κατάγονταν από τη Θεοδοσιούπολη (Ερζερούμ).  Μετά το θάνατό τους η μονή έμεινε έρημη επί 200 χρόνια. Το 1150 οι αδελφοί Ανανίας και Κοσμάς ήρθαν στη μονή και ξανάχτισαν τα ερειπωμένα κελιά. Με πατριαρχικά σιγίλια αναγνωρίστηκε το 1808 ως Σταυροπηγιακή και διατηρήθηκε ως τέτοια μέχρι το 1828. Από τότε λειτούργησε ως ενοριακή μονή υπό τη δικαιοδοσία του μητροπολίτη Χαλδίας. Η μονή διατηρούσε σχολείο στο οποίο έμαθαν τα πρώτα γράμματα πολλοί μετέπειτα δάσκαλοι και επίσκοποι. Στα νεότερα χρόνια (1913-1915) λειτούργησε σχολή εκεί με την επωνυμία "Λύκειο Γουμεράς". Η ίδρυση αυτής της σχολής οφείλεται κατά κύριο λόγο στον ιατρό Θεοφύλακτο Θεοφυλάκτου. Μετά τον Α' παγκόσμιο πόλεμο όλη η κινητή περιουσία της μονής κατασχέθηκε από την τουρκική κυβέρνηση. Στη  δεκαετία του 1970 άρχισε η ανιστότηση της μονής στους πρόποδες του βουνού Μπέλες κοντά στη Μακρυνίτσα Σερρών.

Παναγία Γαράσαρη ή της Σταυροπηγιανής ή 
Καγιάντιπι (των Βράχων). Σκαρφαλωμένη η Μονή στο βράχο της Ανάληψης. Ιδρυτής της ο Ιωάννης ο Ησυχαστής, ο οποίος τον 5ο αιώνα , αφού μοίρασε όλα τα υπάρχοντά του στους φτωχούς, ίδρυσε τη Μονή. Η Μονή στο πέρασμα των αιώνων λεηλατήθηκε, καταστράφηκε Ο πατέρας Ιωαννίκιος Θωμαίδης της ξαναέδωσε ζωή και λειτούργησε έως τον Ιούνιο του 1924. Τον ίδιο μήνα ο τότε Αρχιιμανδρίτης της Μονής Ηλίας Παπαδόπουλος φεύγει για την Ελλάδα μεταφέροντας όλα σχεδόν τα κειμήλια στην εκκλησία του χωριού Κορυφή Καβάλας.Σήμερα οι Τούρκοι αναστήλωσαν την Μονή και χιλιάδες πιστοί επισκέπτονται την Meryem Ana Manastriri.(πληροφορίες από Pontos news).

Στις αρχές του 20ού αιώνα δεν υπήρχε ποντιακό χωριό χωρίς δικό του σχολείο και δική του εκκλησία. Σύμφωνα με τη στατιστική του Παναρέτου, το 1913 στις επαρχίες των έξι μητροπόλεων του Πόντου κατοικούσαν 697.000 Έλληνες, ενώ το ίδιο διάστημα, σύμφωνα με τον Γ. Λαμψίδη, λειτουργούσαν 1.890 εκκλησίες, 22 μοναστήρια, 1.647 παρεκκλήσια και 1.401 σχολεία με 85.890 μαθητές.