Ανήμερα της Παναγίας 71 χρόνια μετά

15 Αυγούστου. Γεγονός συγκλονιστικό σκίασε τη σημερινή γιορτή της Μεγαλόχαρης στην Τήνο. Ενώ το καταδρομικό του ελληνικού πολεμικού ναυτικού «ΈΛΛΗ» (παλαιού τύπου, ταχύτητας 20 κόμβων την ώρα, οπλισμού 2 πυροβόλων των 152 χλστμ., 4 των 102 χλστμ. και 2 των 76 χλστμ., εκτοπίσματος 2.115 τόν. και με πλήρωμα 232 άνδρες) ναυλοχούσε, με τον επίσημο μεγάλο σημαιοστολισμό του, στο λιμάνι του νησιού, με κυβερνήτη τον Πλοίαρχο Χατζόπουλο, δέχθηκε ξαφνική και απρόσμενη επίθεση, πριν προλάβει να προβάλει οποιαδήποτε αντίδραση.

Τα γεγονότα είχαν εξελιχθεί ως εξής: Περί τις 8.30 το πρωί, και λίγο πριν αρχίσει η περιφορά της Εικόνας της Παναγίας, ακούστηκε ένας υπόκωφος συριγμός, από το βυθό της θάλασσας, που μέσα σε δευτερόλεπτα κατέληξε σε έκρηξη, στα ύφαλα του «ΈΛΛΗ». Κι ενώ το πλοίο τρανταζόταν από την πρώτη τορπίλη που το είχε πλήξει, βρέθηκε πνιγμένο στους καπνούς, με είκοσι μέλη του πληρώματος, που εκείνη τη στιγμή ήταν στο κατάστρωμα, στη θάλασσα. Λίγα λεπτά αργότερα ακολούθησε δεύτερη τορπίλη, που τίναξε τα νερά του λιμανιού σε ύψος 30 μ., κι ύστερα τρίτη, που έπληξε την προκυμαία. Το σκάφος, βαρύτατα τραυματισμένο στο κέντρο, είχε τη χαριστική του βολή από την προκληθείσα έκρηξη του λεβητοστασίου του, το οποίο και μετέδωσε τη φωτιά σε μεγάλο τμήμα του πλοίου. Το πλήρωμα πρόλαβε και έκλεισε μερικά στεγανά, αλλά, τελικά, το «ΈΛΛΗ» έλαβε κλίση προς τη μια πλευρά, γωνίας 10-15°. Παρά τη σύγχυση που είχε προκληθεί, ο κυβερνήτης μπόρεσε να διατηρήσει την ψυχραιμία του και να καθοδηγήσει το πλήρωμα προς τις επιβαλλόμενες ενέργειες, με τις οποίες και κατορθώθηκε να διασωθούν οι τραυματίες των μηχανοστασίων. Οι προσπάθειες, ωστόσο, κατάσβεσης της πυρκαγιάς και ρυμούλκησης του σκάφους δεν απέδωσαν, και το «ΈΛΛΗ», τελικά, βυθίστηκε, μια ώρα και ένα τέταρτο ακριβώς μετά την πρώτη βολή, και λίγα λεπτά μετά την εγκατάλειψη του, κατά διαταγή του κυβερνήτη, από το πλήρωμα.

Οι στιγμές ήταν δραματικές, το δε πλήθος που παρακολουθούσε την όλη τραγωδία από τη στεριά δεν ήξερε πώς να αντιδράσει και να βοηθήσει. Η πανηγυρική ατμόσφαιρα μεταβλήθηκε με μιάς σε βαρύ πένθος και η τελετή παρ’ ολίγο να ματαιωθεί. Στην Αθήνα, εξάλλου, η είδηση, που μεταδόθηκε αμέσως, όσο κι αν καταβλήθηκε προσπάθεια αποφυγής εντυπώσεων, προκάλεσε μεγάλη αναταραχή. Ο πρωθυπουργός, πάντως, έδωσε αμέσως εντολή να συνεχιστεί η τελετή και να πραγματοποιηθεί η προγραμματισμένη λιτανεία, για δε την επιστροφή των προσκυνητών απέστειλε ειδική νηοπομπή επιβατικών πλοίων με την προστασία των αντιτορπιλικών «Βασιλιάς ΓΕΩΡΓΙΟΣ» και «Βασίλισσα ΟΛΓΑ», υπό τον Αρχηγό Στόλου, Υποναύαρχο Καββαδία. Γενικό Επιτελείο Ναυτικού

70 χρόνια μετά, μέσα από τα επίσημα αρχεία του ΒΝ

Με τη συμπλήρωση 70 ετών από την επέτειο της βύθισης της «Ελλης» παρουσιάστηκαν μέσα από τα επίσημα αρχεία του ΒΝ όλες οι άγνωστες πτυχές των ιταλικών προκλήσεων. <<Οι εντολές που είχαν δοθεί ήταν σαφείς. Το πλοίο θα αγκυροβολούσε σε απόσταση 550 μέτρων από τον λιμενοβραχίονα, τηρώντας κλειστά τα στεγανά (όπως και εν πλω), διατηρώντας τον ένα λέβητα υπό πλήρη πίεση, τα αντιαεροπορικά οπλισμένα και το πλήρωμα σε αυστηρή επαγρύπνηση. Στην προκαθορισμένη θέση έφθασε το πρωί της 15ης Αυγούστου στις 06.25. Ένα αεροσκάφος φάνηκε να κατοπτεύει την περιοχή, δίνοντας την εντύπωση ότι μπορεί να ακολουθήσει εναέρια επίθεση. Όμως το ιταλικό σχέδιο είχε αλλάξει. Αφού τα βομβαρδιστικά δεν μπορούσαν να προσβάλλουν με επιτυχία κινούμενες ή εβρισκόμενες σε όρμο ναυτικές μονάδες, θα παρέδιδαν τη σκυτάλη στο κατεξοχήν επιθετικό όπλο του ναυτικού τους. Ένα υποβρύχιο, το «Delfino» είχε αναλάβει να φέρει σε πέρας την πιο ιταμή αποστολή στην ιστορία του Ιταλικού Ναυτικού. Δύο ώρες αργότερα στις 08.25 μια έκρηξη συγκλόνισε το πλοίο. Ο τορπιλισμός του ευδρόμου «Έλλη» ήταν το ποτήρι που, όπως θα διαπίστωναν οι Ιταλοί, θα ξεχείλιζε από την οργή των Ελλήνων. Όμως θα περίμεναν μέχρι τις 28 Οκτωβρίου του 1940… Στο ταξίδι της επιστροφής για το λιμάνι του Πειραιά , τα αντιτορπιλικά «Βασιλεύς Γεώργιος» και «Βασίλισσα Όλγα» μετέφεραν το πλήρωμα του «Έλλη», καθώς και τα τμήματα των τορπιλών που είχαν πλήξει το σκάφος, στα οποία διακρίνονταν καθαρά η ιταλική προέλευση και τα γράμματα RM (Regia Marina). Ο αρχηγός στόλου διαβίβασε άμεσα με κρυπτογράφημα στον πρωθυπουργό Ι.Μεταξά τα στοιχεία που επιβεβαίωναν την ιταλική πρόκληση. Μέσα σε λιγότερο από 20 λεπτά έλαβε ως απάντηση: «Λόγω ύψιστων εθνικών συμφερόντων, επιβαλλόταν απόλυτη εχεμύθεια σχετικά με την εθνικότητα των τορπιλών».Ιωάννης Θεοδωράτος

Από τη δεκαετία του 1950 το κουφάρι του «Ελλη» δεν βρίσκεται πια στον βυθό της θάλασσας.Το ελληνικό κράτος ήρθε σε συμφωνία με ιταλική εταιρεία και ανέλαβε την ανέλκυση του πλοίου , μεταφέροντας τα υπολείμμματα στην Ιταλία για να γίνουν παλιοσίδερα. Ο πρώην δήμαρχος της Τήνου κ. Απέργης λέει <<Θα έπρεπε να βρίσκονται εδώ σε κάποιο μουσείο>> και θυμάται τις στιγμές που ακολούθησαν τον τορπιλισμό. «Υστερα από προτροπή του Μητροπολίτη Φιλάρετου η λιτανεία με την ιερή εικόνα έγινε κανονικά. » . Επί δημαρχίας του κατασκευάστηκε το μνημείο του «Ελλη» το οποίο βρίσκεται σήμερα στο λιμάνι του νησιού.


«Φυσικά η λιτανεία είχε πένθιμο χαρακτήρα. Ο κλήρος δεν φορούσε τα προβλεπόμενα για την περίσταση εορταστικά άμφια, αλλά το μαύρο ράσο. Ηταν το ελάχιστο που μπορούσε να γίνει για τους ναυτικούς που χάθηκαν » υπογραμμίζει ο κ. Αμιραλής.

Oνόματα ναυτικών πεσόντων:

1. ΑΡΧΙΚΕΛΕΥΣΤΗΣ (ΠΥΡ) Π. ΚΑΤΣΑΙΤΗΣ
2. ΚΕΛΕΥΣΤΗΣ (ΑΡΜ) Χ. ΤΣΙΡΙΓΩΤΗΣ
3. ΚΕΛΕΥΣΤΗΣ (ΜΗΧ) Ν. ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ
4. ΥΠΟΚΕΛΕΥΣΤΗΣ Β' (ΜΗΧ) Ι. ΜΑΝΤΟΥΒΑΛΟΣ
5. ΝΑΥΤΗΣ (ΘΕΡΜ) Ι. ΑΝΕΤΣΕΛΟΠΟΥΛΟΣ
6. ΝΑΥΤΗΣ (ΘΕΡΜ) Γ. ΓΡΙΒΑΣ
7. ΝΑΥΤΗΣ (ΘΕΡΜ) Α. ΚΑΛΛΙΑΣ
8. ΝΑΥΤΗΣ (ΘΕΡΜ) Ι. ΜΠΟΝΟΣ
9. ΝΑΥΤΗΣ (ΘΕΡΜ) Δ. ΤΟΜΑΡΑΣ
10. ΝΑΥΤΗΣ (ΘΕΡΜ) Μ. ΠΕΤΤΑΣ

Ιταλική τορπίλη φωτό Χ. Γκούβας Ν.Μούσειο Πειραιά